3jpg [800x522]

Dawny cmentarz protestancki w Bratwinie to miejsce pochówku typowe dla krajobrazu kulturowego nadwiślańskiej wsi olęderskiej. Olędrzy, którzy przybywali na te tereny z Holandii i krajów niemieckich już od drugiej połowie XVI wieku, z powodu odmienności w wierze nie mogli korzystać z cmentarzy zlokalizowanych przy katolickich kościołach. Właśnie dlatego zakładali pośród należących do siebie gruntów miejsca przeznaczone na pochówki swoich bliskich, nazywane w przeszłości kirchowami (od niem. Kirchhof). Podobne, niewielkie rozmiarami nekropolie, użytkowane tylko przez społeczność jednej lub dwóch wsi, istniały w większości nadwiślańskich miejscowości zamieszkałych w XVII-XX wieku przez wywodzących się z Holandii i Niemiec mennonitów i luteranów.

Początki bratwińskiego cmentarza mogą sięgać nawet pierwszej połowy XVII wieku, jednak najstarsze źródła kartograficzne poświadczające jego istnienie w obecnym miejscu pochodzą dopiero z końca kolejnego stulecia. Cmentarz był miejscem pochówku mieszkańców wsi należących do dwóch różnych wyznań – dominujących liczebnie luteranów i mniej licznych mennonitów. Ci ostatni stanowili w momencie włączenia Bratwina i okolicy do państwa pruskiego w 1772 roku zaledwie około 10% mieszkańców wsi, trudno zatem uznać bratwiński cmentarz za wyłącznie „mennonicki”. Wraz z upływem XIX wieku udział luteranów i mennonitów w strukturze wyznaniowej wsi stopniowo zmniejszał się na korzyść katolików, którzy przewyższyli liczebnie protestantów dopiero w okresie międzywojennym, po włączeniu Pomorza Gdańskiego do Polski. Mimo to cmentarz nadal był użytkowany przez miejscowych protestantów. Okres jego funkcjonowania zakończył się w 1945 roku, gdy na skutek wydarzeń drugiej wojny światowej ludność narodowości niemieckiej zmuszona została do porzucenia zajmowanych wcześniej domostw i opuszczenia Polski.

Przez wiele powojennych lat cmentarz ulegał zapomnieniu i zarastał dziczejącą roślinnością, która niszczyła nagrobki i utrudniała wejście na teren miejsca pochówków. Niektóre obiekty uległy również dewastacji a ich metalowe elementy - kradzieży. Obecnie cmentarz w Bratwinie podlega opiece Urzędu Gminy Dragacz. Z inicjatywy lokalnych władz przeprowadzono w ostatnich latach prace porządkowe, które pozwoliły odkryć pozostałościwielu różnych form architektury sepulkralnej.

Zachowały się tu oryginalne fragmenty ogrodzenia z ceglanymi słupami dawnej bramy pochodzącymi zapewne z końca XIX wieku. Czytelne są również ślady alei, która dzieliła cmentarz na dwie kwatery. Pod względem liczby dominują mogiły obmurowane z końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, których przetrwało ponad trzydzieści. Niektóre z nich są ozdobione przedstawieniami krzyża, serca i kotwicy oraz dwóch gałązek palmowych. To symbole odwołujące się do wiary, miłości i nadziei oraz triumfu zmartwychwstania Jezusa. Występująca na ramach mogił twarz putta ze złożonymi skrzydłami symbolizuje żal po stracie bliskiej osoby. Znacznie mniej jest tu nagrobków stojących. Jeden z nich upamiętnia mennonicką rodzinę Siebrandt, w tym zmarłą w 1955 r. Helenę z domu Bartel, której prochy pochowano w rodzinnym grobie w późniejszych latach. Zachowało się ponadto kilka tablic z czytelnymi inskrypcjami, fragmenty ceglanych ograniczeń kwater grobowych oraz ślady murowanego grobowca.

Obok cmentarza znajduje się szkoła, zbudowana w 1914 roku na miejscu starszego budynku pełniącego tę samą funkcję jeszcze przed rozbiorami. Do cennych obiektów zlokalizowanych w Bratwinie należą również zabudowania prezentujące cechy architektoniczne i funkcjonalne typowe dla zabytków osadnictwa olęderskiego. Najważniejszym z nich jest wpisany do rejestru zabytków dom nr 38 z 1859 roku zlokalizowany na wale przeciwpowodziowym. Jest przykładem budynku stanowiącego własność mniej zamożnych mieszkańców wsi olęderskiej. Pełnił on początkowo funkcje mieszkalne. W początku XX wieku przebudowano jego wnętrze urządzając w północno-zachodniej części budynku gospodę, która funkcjonowała do 1945 roku. W nadprożu głównego wejścia zachowała się inskrypcja z datą budowy. Uwagę zwraca również budynek pod nr 39 reprezentujący typ tzw. zagrody kątowej, pochodzący z drugiej ćwierci XIX wieku. Oba zachowały ciekawe elementy dawnej stolarki okiennej i drzwiowej.

Ciekawostką, którą można podziwiać w Bratwinie, jest położony bliżej Wisły dodatkowy odcinek wału, nazywany „małym”. Mieszkańcy wsi usypali go już w XVIII wieku chcąc ochronić przed wysoką wodą tereny dawnej wiślanej kępy oddzielonej od głównego koryta rzeki. Umacniany w ostatnich latach wał „wielki” biegnie w tym samym miejscu, w którym już na przełomie XIV i XV wieku poprowadzono pierwszą przeciwpowodziową groblę zbudowaną z inicjatywy krzyżaków. Spacer koroną wałów przeciwpowodziowych daje możliwość podziwiania charakterystycznego krajobrazu, który tworzy starorzecze Wisły zlokalizowane w miejscu zajmowanym wcześniej przez odnogęrzeki opływającą niegdyś wyspę zwaną Kępą Bratwińską. W wyniku prac regulacyjnych przeprowadzonych w XIX wieku obszar kępy został połączony z lewym brzegiem Wisły.

logo Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

Informacja o dofinansowaniu Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

Projekt "Budowa strony internetowej Gminy Dragacz dostosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych" współfinansowany przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w ramach konkursu: Dofinansowanie budowy lub dostosowania stron internetowych podmiotów realizujących zadania publiczne do potrzeb osób niepełnosprawnych.