6_ajpg [1024x680]

Cmentarz położony w bezpośrednim sąsiedztwie drogi prowadzącej z Górnej do Dolnej Grupy został założony najpóźniej w końcu XVIII wieku. Aż do końca drugiej wojny światowej funkcjonował jako miejsce pochówku luteranów i mennonitów pochodzenia niemieckiego i holenderskiego, którzy zamieszkiwali niegdyś Górną Grupę. Obecnie, na skutek przeprowadzonych w XX wieku zmian dawnych granic administracyjnych, cmentarz zlokalizowany jest na terenie wsi Dolna Grupa.

6_bjpg [1024x680]

Początki tego cmentarza mogą sięgać nawet początku XVII wieku, gdy na obszarze zajmowanym przez Dolną i Górną Grupę osiedli pierwsi olędrzy. Z powodu odmienności w wierze nie mogli oni korzystać z cmentarzy zlokalizowanych przy okolicznych katolickich kościołach, dlatego też pośród należących do siebie gruntów stworzyli własny kirchow (od niem. Kirchhof), na którym chowali swoich bliskich. Dawną metrykę tego miejsca pochówków potwierdzają najstarsze plany okolicy sporządzone w końcu XVIII wieku.Podobne, niewielkie rozmiarami cmentarze, użytkowane tylko przez społeczność jednej lub dwóch wsi, istniały w XVII-XX wieku w większości olęderskich miejscowości położonych w dolinie dolnej Wisły. Tutejszy cmentarz był użytkowany przez przedstawicieli dwóch różnych wyznań protestanckich, tj. luteranów i mennonitów. Ci ostatni, znani ze swej ewangelicznej pobożności i pracowitości, stanowili aż do początku XIX wieku zdecydowaną większość mieszkańców Górnej Grupy, a także kilku innych pobliskich wsi. Zmieniło się to jednak w czasach zaborów, gdy wiele mennonickich rodzin w reakcji na zaprowadzone przez Prusy ograniczenia prawne związane z negatywnym stosunkiem mennonitów do służby wojskowej zdecydowało się na emigrację do Rosji. Ich miejsce zajmowali z reguły Niemcy wyznania ewangelickiego. W 1854 roku powołano dla tych ostatnich parafię z siedzibą w Górnej Grupie, która zorganizowała nowe miejsce pochówków dla swoich wiernych, położone na wzniesieniu bliżej centrum wsi. Nie oznaczało to zamknięcia starszego cmentarza. Nadal chowano na nim mennonitów a także – zapewne rzadziej niż w poprzednim okresie – miejscowych ewangelików.

6_cjpg [1024x680]

W 1866 roku na terenie przylegającym do cmentarza od strony południowej zbudowano mennonicki kościół. Budynek wzniesiono z cegły na planie prostokąta w stylu łączącym cechy neogotyku ze stylem arkadowym. Budowla nie posiadała wieży, a na jej skromne wyposażenie składały się ławki, stół ołtarzowy i ufundowane w 1897 roku organy. Świątynia – wówczas tak jak cmentarz położona w granicach Górnej Grupy - była początkowo kościołem filialnym zboru w Mątawach, jednak w wyniku rozłamu, do jakiego doszło wśród okolicznych mennonitów różnie zapatrujących się na obowiązek służby wojskowej, tutejszy kościół stał się w 1869 roku siedzibą samodzielnej gminy wyznaniowej zrzeszającej bardziej radykalnych wiernych. Odrębność gminy w Górnej Grupie utrzymała się aż do 1920 roku, gdy ponownie połączono ją z gminą w Mątawach. Liczba mennnitów żyjących wówczas na obszarze wsi spadła na skutek kolejnej fali migracji do blisko 80 osób.

6_djpg [1024x680]

W okresie międzywojennym i w czasie drugiej wojny światowej kościół mennonicki i zlokalizowany przy nim cmentarz nadal pełniły swe pierwotne funkcje. Kres ich funkcjonowania nastąpił w 1945 roku, gdy zbliżający się front zmusił miejscowych mennonitów i ewangelików do opuszczenia okolicy, w której ich rodziny zamieszkiwały od ponad trzystu lat. Kościół, częściowo uszkodzony, został ostatecznie rozebrany. Jego wygląd znany jest jedynie z opisów i archiwalnych fotografii.

6_gjpg [510x768]

Nieużytkowany od 1945 roku cmentarz ulegał w latach powojennych stopniowej dewastacji. Zatarł się jego oryginalny podział na cztery kwatery; zniszczeniu uległa większość nagrobków oraz ogrodzenie. Obecnie cmentarz znajduje się pod opieką Urzędu Gminy Dragacz. Prowadzone w ostatnich latach prace porządkowe oczyściły nekropolię z samosiejek drzew i krzewów, co pozwoliło uwidocznić zachowane szczątkowo elementy dawnych nagrobków. Na cmentarzu odnaleźć można około trzydzieści mogił obmurowanych z końca XIX wieku i pierwszej połowy kolejnego stulecia. Część z nich zdobiona jest symbolami wiary (krzyż), nadziei (kotwica) i miłości (serce) oraz przedstawieniami putt ze skrzydłami złożonymi na znak żałoby po zmarłym. Zachowało się tu również kilka podestów pod tablice inskrypcyjne w formie ściętych pni dębu, fragment neogotyckiego nagrobka z 1905 roku oraz szczątki ceglanych słupów pozostałych po bramie prowadzącej pierwotnie do dawnego zboru.

6_hjpg [510x768]

Na terenie Dolnej Grupy warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden cmentarz użytkowany w przeszłości przez mennonitów i ewangelików, położony w północnej części wsi. Można na nim odnaleźć pozostałości nagrobków, mogił i stel w znacznie lepszym stanie zachowania. Śladem po dawnych mieszkańcach miejscowości są również nieliczne pozostałe do dzisiaj poolęderskie drewniane domy mieszczące pod jednym dachem część mieszkalną i gospodarczą. Ich dobrymi przykładami są budynki nr 12 i nr 81, które zachowały charakterystyczne elementy stolarki drzwiowej i okiennej.

Mennonicki dom modlitwy [1024x707]

logo Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

Informacja o dofinansowaniu Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

Projekt "Budowa strony internetowej Gminy Dragacz dostosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych" współfinansowany przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w ramach konkursu: Dofinansowanie budowy lub dostosowania stron internetowych podmiotów realizujących zadania publiczne do potrzeb osób niepełnosprawnych.