Dragacz zagroda nr 117 [1024x768]

Budynek został wzniesiony około 1875 roku przez właściciela dużego olęderskiego gospodarstwa. Usytuowany został kalenicowo w stosunku do drogi biegnącej wzdłuż wału przeciwpowodziowego.

Obiekt jest przykładem budownictwa typowego dla architektury wsi olęderskich na Nizinie Sartowicko-Nowskiej. Ich mieszkańcy – zwani olędrami – byli potomkami migrantów z Holandii i krajów niemieckich, którzy osiedlali się w dolinie Wisły w drugiej połowie XVI i w XVII wieku. Od polskich sąsiadów odróżniali się otrzymywanymi przywilejami, obcym językiem i odmiennym wyznaniem. Dominowali wśród nich anabaptyści określani mianem mennonitów oraz luteranie. Olędrzy potrafili gospodarować na podmokłych i zalewowych terenach, których wykorzystywanie umożliwiały budowane przez nich wały, groble i systemy kanałów odwadniających. Korzystali z szerokich uprawnień w zakresie samorządności, wolności osobistej i religijnej oraz handlu własnymi produktami. Specjalizowali się w hodowli bydła mlecznego i koni, słynęli także z wyrabianych przez siebie serów i masła, które sprzedawali w pobliskich miastach bądź nawet w odległym Gdańsku.

Dragacz zagroda nr 117 [687x768]

Olędrów wyróżniała również specyficzna kultura materialna, przejawiająca się szczególnie w sposobie wznoszenia zabudowań. Ich charakterystyczną formą były drewniane zagrody jednobudynkowe, mieszczące pod wspólnym dachem część mieszkalną, inwentarską i magazynową. Budowano je w jednej linii (zagroda liniowa) lub tworząc układ w kształcie litery „L” (zagroda kątowa) bądź „T” (zagroda krzyżowa). Niektóre z budynków posiadały również okazałe wystawki podcieniowe nawiązujące do architektury wsi położonych na Żuławach Wiślanych. Długość olęderskich zagród mogła dochodzić nawet do 60 m. Niekiedy stawiano je na sztucznie usypanych wyniesieniach zwanych terpami. W krajobrazie wsi olęderskiej występowały również mniejsze budynki – domy rzemieślników i uboższych mieszkańców, karczmy i szkoły, pełniące z reguły jednocześnie funkcję domów modlitwy. Budowniczowie dbali o estetykę zabudowań. Powszechnym zwyczajem było stosowanie ozdobnych form stolarki okiennej i drzwiowej oraz dekorowanie elementów konstrukcyjnych domów i ich fasad. Aż do końca XIX wieku podstawowym materiałem budowlanym wykorzystywanym we wsiach olęderskich było drewno. Zabytki budownictwa olęderskiego, niegdyś występujące powszechnie na całym obszarze doliny dolnej Wisły, stanowią współcześnie bardzo cenny, ale coraz rzadziej spotykany element krajobrazu nadwiślańskich wsi.Budynki te posiadają dużą wartość historyczną, są jednocześnie trwałym świadectwem tradycji, gospodarki i kultury materialnej olędrów.

Budynek nr 117 w Dragaczu to dom mieszkalny, wolno stojący, wchodzący w skład zagrody rozproszonej. Wzniesiony został w konstrukcji wieńcowej, na kamienno-ceglanej podmurówce. Sosnowe drewno budowlane użyte do budowy domu sprowadzono spoza obszaru Dolnej Wisły, najprawdopodobniej transportując je drogą wodną. Nad przyziemiem znajduje się ścianka kolankowa tworząca niewielkich rozmiarów piętro. Całość założona została na rzucie wydłużonego prostokąta o dwutraktowym układzie pomieszczeń. Budynek jest częściowo podpiwniczony. Przykrywa go dwuspadowy dach z więźbą o konstrukcji jętkowej z wzdłużną ramą stolcową. Pokrycie dachowe stanowi blacha. Do wnętrza prowadzą drzwi znajdujące się w ścianach wzdłużnych. W rzucie widoczny jest pierwotny układ pomieszczeń z przelotową sienią i pomieszczeniem czarnej kuchni w centrum. Wejścia do budynku poprzedzają wtórne, murowane wiatrołapy.

 

Elewacje wzdłużne - wschodnia i zachodnia - są pięcioosiowe, niesymetryczne. Osie tworzą otwory okienne i drzwiowe. Wiatrołapy poprzedzające wejścia przykryte są dwuspadowym daszkiem. Elewacja szczytowa – południowa - posiada cztery osie w symetrycznym układzie. Natomiast elewacja północna posiada symetryczny układ trójosiowy.

Częściowo zachowała się drewniana stolarka drzwiowa i okienna. Występujące drzwi jedno i dwuskrzydłowe, posiadają konstrukcję ramowo-płycinową. Okna posiadają konstrukcję ościeżnicową z podziałem dwudzielnym i dwupoziomowym.

Dom nr 117 nie jest jedynym ciekawym obiektem w Dragaczu. Znajdują się tu jeszcze inne relikty starej zabudowy typowej dla architektury nadwiślańskich wsi olęderskich. Należą do nich budynki nr 37 i 42 wzniesione w XIX wieku w typie zagród liniowych, mieszczących pod jednym długim dachem część mieszkalną i gospodarską. Inną formę mają mniejsze chaty, które należały do uboższych mieszkańców wsi posiadających małe gospodarstwa lub utrzymujących się z pracy najemnej bądź rzemiosła (np. nr 53 i 56). Ten typ drewnianej zabudowy reprezentuje również dom nr 58, w który pełnił w przeszłości funkcję wiejskiej szkoły. W jego sąsiedztwie przetrwał do dzisiaj nieczynny od 1945 roku cmentarz ewangelicko-mennonicki z pozostałościami nagrobków i mogił z końca XIX i pierwszej połowy XX wieku. Do najciekawszych obiektów w Dragaczu należy też obszerny murowany dom nr 39 nazywany w przeszłości Czerwoną Karczmą lub Pod Czerwonym Orłem. Wzniesiono go w końcu XIX wieku w miejscu, w którym wiejska karczma funkcjonowała już od około 1600 roku. Warto wspiąć się na pobliski wał przeciwpowodziowy, skąd rozciąga się wspaniała panorama grudziądzkiej starówki.

logo Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

Informacja o dofinansowaniu Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

Projekt "Budowa strony internetowej Gminy Dragacz dostosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych" współfinansowany przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w ramach konkursu: Dofinansowanie budowy lub dostosowania stron internetowych podmiotów realizujących zadania publiczne do potrzeb osób niepełnosprawnych.